گزارش بی‌بی‌سی اسناد تاریخی قبل از حمله مغول را از غور به ارگ رساند
این اسناد عصر روز گذشته به محمد اشرف غنی تحویل داده شد
یک ساکن ولایت غور در مرکز افغانستان، مجموعه‌ای از اسناد و مدارک سلسله غوریان را که در اختیار خود داشته است در مراسمی به ارگ ریاست جمهوری این کشور تحویل داده است.
میرزا خواجه محمد روز گذشته (شنبه ۲۸ سرطان/تیر) این مجموعه را به محمد اشرف‌غنی، رئیس جمهور تحویل داد.
خواجه محمد، خطاط افغان، سالها بود که از این مجموعه اسناد به زبان فارسی که مربوط به سلسله غوری‌ها و شامل فرامین، قباله‌ها، نامه‌ها و متون ادبی است، نگهداری می‌کرد.
این اسناد به قرن ۱۱ و ۱۲ میلادی بر می‌گردد، زمانی که سلسله امپراطوری غوری‌ها بعد از تصرف غزنی در غور مرکز افغانستان حکومت می‌کردند.
- خطاط غوری بدنبال مرجع مطمئن برای تحویل اسناد تاریخی قبل از حمله مغول
- آثار باستانی هزاران ساله بلخ در معرض نابودی در انبار نمناک
- حمایت از آثار باستانی ‘مس عینک’ در جشن روز جهانی هنر در استکهلم
بی‌بی‌سی در بهمن/ دلو ۱۳۹۸ درباره این اسناد که در وضعیت نامناسبی نگهداری می‌شد، گزارش داد و در آن، خواجه محمد که اسناد را سالها با زحمت نگهداری کرده بود به بی‌بی‌سی گفت که مدتها است، تلاش دارد تا مرجعی بیابد که این اسناد را برای نگهداری به آن بسپارد.
او گفته بود که نه دنبال پول است و نه منفعت؛ فقط می‌خواهد نهادی باشد که “این اسناد آنجا نگهداری شود. به یغما نرود و بخشی از تاریخ افغانستان باشد. ARG – ارگ
ARG – ارگ
بعد از نشر این گزارش دفتر ریاست جمهوری افغانستان با دفتر بی‌بی‌سی تماس گرفت و با گرفتن شماره ارتباطی میرزا خواجه محمد این موضوع را دنبال کرد. بعد از حدود شش ماه این اسناد دیروز به رئیس جمهوری و آرشیو ملی افغانستان تحویل داده شد.
آقای غنی با تحویل گرفتن این اسناد و تشکر از خواجه میرزا محمد گفت: “جای خرسندی است که یک گنجینه علمی و تاریخی ما به آرشیف ملی تحویل داده می‌شود که برای نسل‌های حال و آینده منابع مهم تحقیقی، تعبیر و تفسیر خواهد بود و ابعاد آن به اندازۀ وسیع است که با استفاده از آن، جنبه‌های مختلف تاریخ دین مبین اسلام و تاریخ مقایسوی ادیان روشن می‌گردد.”
- ‘شهر من بامیان’ برنده جشنواره فیلم شهرهای خلاق جهان شد
- جمجمه باستانی متعلق به ‘قدیمی‌ترین قربانی سونامی’ بوده است
رئیس جمهوری افغانستان گفت که بدون توجه خواجه میرزا محمد، خطر از میان رفتن این اسناد مهم وجود داشت و خطاب به این خطاط افغان افزود: “تعهد شما به ملت، دین و تاریخ قابل قدر است.” آقای غنی افزود که این اسناد به صورت دیجتال در اختیار تمام مورخین جهان قرار خواهد گرفت.
آقای غنی گفت که تاریخ غور در این اواخر از نگاه تاریخ مقایسه‌ای، توجه زیادی را به خود جلب کرده و ضروری است که این اسناد با سایر اسنادی که در اینجا پیدا شده بود، ابعاد دوره‌های غزنویان و غوریان را روشن سازد.
قبل از این افسر رهبین، رئیس آرشیو ملی افغانستان به بی‌بی‌سی گفته بود که این ریاست امکانات مالی لازم را برای خریداری اسناد تاریخی در اختیار ندارد.
دیروز آقای غنی از مسئولان “آرشیو ملی” خواست تا یک فراخوان ملی برای بدست آوردن اسناد تاریخی کشور که ممکن است نزد شهروندان باشد، ترتیب و یک راهکار مشخص با این هدف را پیشنهاد کند. وی همچنین به وزارت مالیه (دارایی) دستور داد تا یک بودجه ویژه برای آرشیو ملی و آرشیو ارگ در نظر گرفته شود.
رئیس جمهوری افغانستان همچنین از مسئولین خواست تا این اسناد دیجتالی شده و کپی آن در دسترس استادان و دانشجویان قرار گیرد و این اسناد به زبان‌های بین‌المللی نیز ترجمه شوند، زیرا بسیار این اسناد نادرند و به گفته او در اکثر کشورهای جهان، اسناد بسیار اندک از دوره عباسی و غزنوی موجود است.
در همین مراسم، طاهر زهیر، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز گفت که اکنون بر سر طرحی کار می‌کند که با انجام فراخوان، آثار و اسناد تاریخی از افراد به آرشیو ملی و آرشیو ارگ منتقل شود.
محتوی اسناد چیست و چرا مهم است؟
در این اسناد موضوعات مختلف مطرح شده است. نبی ساقی درباره محتویات آن در کتابی که به کوشش خواجه میرزا محمد و خود او نوشته شده، گفته که محتوای این اسناد موضوعات و مطالب متنوع و گوناگون است که عمدتا بخش‌های ذیل را شامل می‌شوند:
۱. قباله‌ها و اسناد زمین و خانه و یک سری نوشته‌هایی که مرتبط به مسایل و دعاوی حقوقی و خانوادگی است.
۲. پرسش از مقام‌ها و مراجع قضایی و فقهی در باب حل و فصل و رتق و فتق مسایل حقوقی.
۳. حواله و رسیده‌های که نشان و عنوان “الدیوان الاختیاری یا احتسابی” با خود دارند و ظاهرا از سوی مراجع حکومتی در مورد اخذ و رسید و جمع‌آوری مالیات مردم صادر شده است.
۴. تفصیل و شرح مقدار و چگونگی مالیات و عشر روستاها، بدون ذکر مرجع گیرنده آنها.
۵. نامه‌ها و مکاتیب رسمی یا خصوصی
۶. آیاتی از قرآن
۷. قطعاتی با محتوای عرفانی و نیایشی و مطالب گوناگون و مختلف دیگر
میرزا خواجه محمد، خطاط افغان، گفته بود که در این اسناد خطوط نسخ به شکل ابتدایی بکار رفته، بیشتر خطوط دیوانی استفاده شده است. به گفته او تاریخ این اسناد “خمسمائه” (قرن پنجم خورشیدی) و “ستمائه” (قرن ششم) است که تاریخ آثار را به قبل از حمله مغول می‌رساند.
به گفته کارشناسنان اسناد و نسخ خطی، اسناد باقی مانده از دوره قبل از مغول کمیاب است، زیرا مغول‌ها هر آنچه را مربوط به میراث مکتوب آن زمان بود، نابود کردند. اندک مواردی که باقی مانده از دسترس آنان دورمانده به همین دلیل این آثار مهم است.
برخی از کارشناسان این اسناد را به اندازه جنیزه افغان (‘اسناد پیشینه هزارساله یهودیان در افغانستان’)، مهم می‌دانند.
این خطاط افغانستان قبلا گفته بود که برای این آثار خریداران زیادی آمده ولی او فقط می‌خواهد که آنرا به مرجعی بسپارد که به‌فروش نرود و از آن محافظت شود.
